18.08.2022

Czym jest, jak obliczyć i interpretować wskaźnik rotacji zapasów

Wskaźnik rotacji zapasów: czym jest i jak go obliczyć?

Wskaźniki rotacji zapasów oblicza się prosto, ale ich interpretacja bywa trudna. Jak rozumieć wartości otrzymane po podstawieniu danych do wzoru?

Wskaźnik rotacji pozwala oszacować skuteczność zarządzania magazynem.

Efektywność składowania produktów to bez wątpienia jedna z najważniejszych miar skuteczności zarządzania magazynem. Jak w tym kontekście obliczać, interpretować i analizować wskaźnik rotacji zapasów w razach i w dniach?

W kontekście funkcjonowania przedsiębiorstw rotacją nazywa się szybkość, z jaką zasoby zmieniają swoją postać. Wskaźniki rotacji, służące jako miara sprawności działania firmy w różnych obszarach, wylicza się zestawiając ze sobą stan końcowy danego zasobu z tym, co działo się z nim do tego czasu. Wskaźnik rotacji może być wyrażony w dniach lub w liczbie przeprowadzonych operacji. W przypadku magazynowania miarą skuteczności zarządzania magazynem jest wskaźnik rotacji zapasów.

O czym mówi wskaźnik rotacji zapasów i jak go interpretować?

Wskaźnik rotacji zapasów odpowiada na pytanie, jak długo zapasy są magazynowane zanim zostaną sprzedane albo zastosowane w produkcji lub o tym, jak wygląda stosunek przechowywanych zapasów do zakończonych z powodzeniem operacji. Ukazuje tym samym stopień sprawności wymiany zapasów w magazynie przedsiębiorstwa i mówi, ile razy w ciągu roku nastąpił obrót zapasami. To, w jaki sposób należy zbudować wskaźnik, uzależnione jest od typu przedsiębiorstwa. Inaczej należy podejść do interpretacji wyników obliczeń w przypadku firm handlowych i usługowych, inaczej w przypadku produkcyjnych. Różnorodność przedsiębiorstw utrudnia także jednoznaczną interpretację wskaźnika. W niektórych branżach długi okres magazynowania towarów jest naturalny, w innych może oznaczać niewłaściwe zarządzanie. W pewnym uproszczeniu jednak:

  • Niskie wartości wskaźnika rotacji zapasów w razach sugerują, że magazynowane są towary, które nie podlegają szybkiemu obrotowi, a w efekcie wiążą się z wyższymi kosztami magazynowania.

  • Wyższe wartości wskaźnika rotacji w razach skłaniają do wniosku, że zarządzającym udaje się minimalizować jednostkowe koszty magazynowania ładunków oraz redukować czas, przez jaki środki pieniężne są zamrożone w zapasach.

  • Z kolei zbyt wysokie wartości wskaźnika rotacji zapasów mogą świadczyć o sytuacji, w której popyt przerasta podaż i być sygnałem, że utrzymywanie się tego typu warunków będzie skutkować pogorszeniem terminowości realizacji zamówień.


Uważna analiza wskaźnika rotacji zapasów może przyczynić się do optymalizacji wielkości zapasów oraz kosztów magazynowania.

Co to jest wskaźnik rotacji w razach i jak go obliczyć?


Wskaźnik rotacji w razach określa w ujęciu wartościowym, ilokrotnie w ciągu roku zapasy magazynowe zostały włączone w obrót. Całkowitą kwotę przychodów ze sprzedaży dzieli się przez średnią roczną wartość magazynowanych dóbr. Wskaźnik rotacji w razach oblicza się zgodnie z poniższym wzorem:

Wskaźnik rotacji zapasów w razach =

roczna kwota przychodów ze sprzedaży / średnia wartość zapasów w ciągu roku


Przykładowo, jeśli firma osiągnęła w skali roku przychody ze sprzedaży na poziomie 500 tys. zł, a średnia wartość zapasów wynosiła 50 tys. zł, wskaźnik rotacji zapasów w razach wyniesie wartość równą 10. Będzie to oznaczało w ujęciu wartościowym, że średnie zapasy zostały zużyte 10-krotnie. Dla porównania, jeśli przy tych samych przychodach średnia wartość zapasów wynosiłaby 100 tys. zł, wskaźnik rotacji wyniósłby 5, co oznaczałoby dwukrotnie niższą niż w pierwszym przypadku sprawność obrotu towarem. Co oznacza wskaźnik rotacji zapasów w dniach? Wskaźnik rotacji zapasów w dniach mówi o tym, jak długo trwało średnio zużycie zapasów magazynowych w rozpatrywanym okresie. Można w uproszczeniu przyjąć, że im czas ten był krótszy, tym większa była sprawność magazynowania. Wskaźnik rotacji w dniach oblicza się wzorem:

Wskaźnik rotacji zapasów w dniach =

(średnia wartość zapasów w danym okresie / kwota przychodów ze sprzedaży w danym okresie)*

liczba dni w danym okresie

 

Gdyby podstawić pod wzór dane z powyższych przykładów, otrzymalibyśmy następujące wyniki:

  • Wartość zapasów = 50 tys zł / 500 tys zł. sprzedaży x 365 = 36,5;

  • Wartość zapasów = 100 tys zł / 500 tys zł. sprzedaży x 365 = 73.


W pierwszym przypadku wskaźnik rotacji zapasów mówi, że wystarczało ich przeciętnie na 37 dni, w drugim – na 73.

Jaki powinien być wskaźnik rotacji zapasów?

Zasadniczo, z punktu widzenia interpretacji wskaźnika rotacji zapasów jako miary efektywności procesów magazynowych, im większa jego wartość w razach, tym lepiej. Analogicznie, im niższa jego wartość w dniach, tym wyższa sprawność wymiany zapasów. Gdy wskaźnika rotacji zapasów używa się jedynie jako miary sprawności składowania produktów, jego interpretacja jest stosunkowo prosta. Gdy trzeba uwzględnić szerszy kontekst działalności magazynu i przedsiębiorstwa, to, do jakich wartości należy dążyć, nie jest jednak oczywiste. Kiedy korzystny jest wysoki wskaźnik rotacji zapasów? Pewne jest, że wysoki wskaźnik rotacji w razach pożądany jest w przedsiębiorstwach obracających nietrwałymi lub tracącymi na wartości materiałami (żywność świeża, kwiaty itp.). Do jak najwyższej sprawności magazynowania, a więc zwiększania wartości wskaźnika rotacji zapasów w razach i minimalizacji wskaźnika w dniach, warto dążyć także w miejscach, gdzie koszty magazynowania są wysokie. Szybki obrót towarem wiąże się z dobrymi wynikami sprzedaży i niskimi kosztami magazynowania i jest bez wątpienia pożądany z punktu widzenia większości przedsiębiorstw. Może być jednak wyzwaniem dla osób zarządzających intralogistyką i transportem wewnętrznym. Szybkie tempo obrotu zapasami wymaga optymalizacji funkcjonowania floty transportu wewnętrznego, zwrócenia szczególnej uwagi na bezpieczeństwo pracy. Wywiera dużą presję na niezawodność i płynność procesów. W przedsiębiorstwach aspirujących do wysokiej sprawności magazynowania zastosowanie znajdują w związku z tym wydajne elektryczne wózki widłowe, technologia Li-Ion oraz rozwiązania takie jak automatyzacja w intralogistyce.

Co oznacza niski wskaźnik rotacji zapasów?

Nie oznacza to jednak, że – wyrażone niską wartością wskaźnika rotacji zapasów w razach i wysoką wartością wskaźnika w dniach – dłuższe okresy magazynowania i mniejsza liczba obrotów zapasami w ciągu roku są zawsze jednoznacznie złe. W niektórych branżach presja na szybkie zbycie towaru jest niższa – szczególnie jeśli towary nie tracą szybko na wartości, a lokalizacja magazynu nie jest kosztowna. Wskutek epidemii i współwystępujących z nią zawirowań przedsiębiorstwa posiadające bardziej rozbudowane zapasy, cieszyły się większą elastycznością działań i miały więcej czasu na reakcję niż te funkcjonujące w modelu just-in-time. Warto analizować wartość wskaźnika rotacji zapasów i wyciągać z niego wnioski w kontekście specyfiki działalności przedsiębiorstwa i bieżącej sytuacji na rynku. Jeśli będzie nastręczać to trudności, warto skorzystać ze wsparcia ekspertów doradztwa intralogistycznego STILL.